Czy Twój cholesterol jest za wysoki? Normy dobrego i złego cholesterolu

Nadmiar “złego” cholesterolu (LDL) może prowadzić do hipercholesterolemiI. Wówczas zwiększa się ryzyko miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, a nawet zawału i udaru. W przypadku “dobrego” cholesterolu (HDL) zwykle zaś spotyka się niedobór tego tłuszczu. Jego braki potęgują konsekwencje nadmiaru LDL. Jak wyglądają normy dla poszczególnych lipidów i kiedy należy zaczerpnąć rady lekarza?

Udostępnij

Cholesterol dobry i zły – czym się różnią?

Obecny w osoczu krwi cholesterol nie zawsze jest powodem do obaw. Tłuszcz ten dzieli się na dwa podstawowe rodzaje: 

• HDL¹ (high-density lipoprotein) – “dobry” cholesterol;
• LDL² (low-density lipoprotein) – uznawany za “zły” cholesterol. 

Pierwszy z nich zabezpiecza naczynia krwionośne, bierze udział w trawieniu, a nawet wspiera układ odpornościowy. Drugi związek może natomiast narobić wielu szkód w organizmie. Zwiększa on ryzyko chorób układu krążenia, w szczególności miażdżycy. Choć w obu przypadkach nadmiar szkodzi, to jednak zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL powinien martwić bardziej. To właśnie on jest sprawcą większego zamieszania w ciele. 

Skąd bierze się nadmiar cholesterolu?

Nadmiar cholesterolu może być spowodowany czynnikami pierwotnymi, jak i wtórnymi. Jej pierwotna forma jest wywołana przez mutację genetyczną i podlega dziedziczeniu. Powodem jest mutacja na 19. chromosomie, a sama choroba może ujawniać się już nawet w dzieciństwie³. 

Hipercholesterolemia może być również wtórna do innych schorzeń, czyli spowodowana np. chorobą, schorzeniami. Wówczas do przyczyn zbyt wysokiego cholesterolu zalicza się m.in⁴.:

• nadwaga – nadmiar tkanki tłuszczowej może przyczynić się do wzrostu LDL i do obniżenia HDL;
• zbyt mało ruchu – niewielka aktywność fizyczna potęguje ryzyko otyłości, co w konsekwencji wpływa negatywnie na stan układu krwionośnego;
• nieprawidłowa dieta – jadłospis bogaty w tłuszcze nasycone i trans (np. margaryna i żywność typu fast food) zwiększa ryzyko zbyt wysokiego cholesterolu we krwi;
• stosowanie używek – palenie papierosów czy picie alkoholu uszkadza naczynia krwionośne, czyniąc je podatnymi na wpływ “złego” tłuszczu.

Warto pamiętać, że na niektóre przyczyny zbyt wysokiego cholesterolu we krwi nie ma się wpływu. Im starszy organizm, tym większa szansa na to, że poziom LDL będzie przekraczał normy. Mimo to zmiana codziennych nawyków i wprowadzenie zbilansowanej diety może znacząco poprawić pracę układu krwionośnego oraz pomóc w utrzymaniu prawidłowego stężenia cholesterolu. 

Objawy zbyt wysokiego cholesterolu – na to trzeba uważać

Do charakterystycznych objawów zbyt wysokiego cholesterolu należy przede wszystkim zmiana koloru niektórych części ciała. Najczęściej obejmuje ona stopy oraz zgięcia pod łokciami i kolanami⁵. Skóra w tych miejscach staje się żółta, naciągnięta i błyszcząca.

Osoby zmagające się z za wysokim cholesterolem LDL mogą odczuwać też takie objawy jak trudności z koncentracją, chwilowe problemy z pamięcią i ogólny brak skupienia. Do symptomów należy również uczucie rozbicia organizmu oraz osłabienia⁶. 

Przeczytaj też: Problemy z pamięcią u młodych osób – z czego wynikają?

Za duży cholesterol – skutki nieleczenia

Zgromadzony “zły” cholesterol osadza się na naczyniach krwionośnych i stopniowo ogranicza przepływ krwi. Ignorowanie zbyt dużego poziomu LDL sprawia, że lipidów przybywa. Skutki nieleczenia to m.in.: 

• zwiększenie ciśnienia krwi⁷;
• tworzenie się blaszek miażdżycowych i zwiększenie ryzyka miażdżycy⁸;
• choroba niedokrwienna serca⁹;
• zawał serca¹⁰;
• zwężenie tętnic szyjnych¹¹;
• udar¹².

Nieleczony za wysoki cholesterol we krwi ingeruje w pracę układu krwionośnego. Z tego względu objawy zbyt dużego nagromadzenia tego tłuszczu w ciele obejmują też niedokrwienie kończyn spowodowane miażdżycą. Konsekwencją mogą być bóle nóg¹³. 

Normy cholesterolu u dorosłych

Prawidłowy poziom cholesterolu krwi zależy od jego frakcji, a w niektórych przypadkach – również od płci. 

LDL¹⁴:

W przypadku cholesterolu LDL kluczowe znaczenie ma ryzyko sercowo-naczyniowe. To na jego podstawie ustala się prawidłowe wartości. Przekroczenie ich powinno zawsze skutkować konsultacją z lekarzem. Zalecane stężenie tej frakcji przy różnym stopniu ryzyka chorób układu krwionośnego wynosi kolejno^{15 16}:

• stopień ekstremalny (u osób, u których w ciągu ostatnich 2 lat występowały problemy sercowo-naczyniowe, np. ostry zespół wieńcowy): mniej niż 40 mg/dl;
• stopień bardzo duży (m.in. potwierdzona badaniami choroba serca lub cukrzyca typu II z uszkodzeniem narządowym): mniej niż 55 mg/dl;
• stopień duży (nasilony czynnik ryzyka, np. wysokie ciśnienie krwi powyżej 180/110 mm Hg lub cholesterol całkowity powyżej 310 mg/dl): mniej niż 70 mg/dl;
• stopień umiarkowany (u osób bez znaczących czynników ryzyka, o prawidłowym ciśnieniu krwi lub delikatnie podwyższonym, najczęściej w wieku ok. 50 lat):mniej niż 100 mg/dl;
• stopień mały (u osób młodych, bez znaczących czynników ryzyka, z cholesterolem całkowitym do 150 mg/dl oraz optymalnym ciśnieniem krwi): mniej niż 115 mg/dl.

HDL¹⁷:

• kobiety: minimum 50 mg/dl;
• mężczyźni: minimum 40 mg/dl.

Trójglicerydy¹⁸: mniej niż 150 mg/dl na czczo lub mniej niż 175 mg/dl po posiłku.

Cholesterol całkowity¹⁹: ok. 150-200 mg/dl.

Wysoki cholesterol – kiedy się martwić?

O zbyt wysokim cholesterolu można mówić wtedy, gdy stężenie całkowitego cholesterolu wynosi powyżej 200 mg/dl. W przypadku LDL szczególnie niebezpieczne jest przekroczenie 115 mg/dl, a przy trójglicerydach – 200 mg/dl^{20, 21}.

Przed badaniem cholesterolu we krwi należy zrezygnować z leków wpływających na gospodarkę lipidową, a także ograniczyć lub wyeliminować spożywanie produktów bogatych w tłuszcze nasycone. Mogą one zafałszować wynik. Często zaleca się więc, by powtórzyć badania dla wiarygodnego rezultatu²².

Jak obniżyć za wysoki cholesterol?

Obniżanie poziomu cholesterolu we krwi warto zacząć od ułożenia zbilansowanej diety bogatej w kwasy omega-3 oraz witaminy i minerały. Należy natomiast unikać nasyconych kwasów tłuszczowych i wysoko przetworzonej żywności. Inne polecane sposoby na obniżenie cholesterolu to także codzienna dawka ruchu, utrzymanie zdrowej sylwetki i regularne kontrole u lekarza. Przy wynikach mocno przekraczających normy konieczne może być wprowadzenie leczenia farmakologicznego. 

Wprowadzenie zdrowych nawyków

Do sposobów na cholesterol należy zaliczyć przede wszystkim stosowanie się do zasad zdrowego trybu życia. Warto wprowadzić regularny ruch (minimum 1h dziennie), dzięki któremu łatwiej będzie zachować optymalną masę ciała²³. Osoby, które już zmagają się z nadwagą, powinny zaś skupić się na zgubieniu nadprogramowych kilogramów. 

Jak jeszcze radzić sobie ze zbyt wysokim cholesterolem? Krokiem w dobrą stronę jest rezygnacja z używek (zwłaszcza papierosów i alkoholu), które uszkadzają naczynia krwionośne. 

Dieta – sposób na walkę ze zbyt wysokim cholesterolem

Domowym sposobem na zbicie cholesterolu może być zbilansowana dieta. Powinna ona eliminować tłuszcze trans i przetworzoną żywność. Zamiast nich w jadłospisie na obniżenie LDL powinny znajdować się m.in. owoce zawierające pektynę (np. jabłka czy jagody)²⁴. Do menu warto włączyć również ryby morskie bogate w zdrowe, nienasycone kwasy tłuszczowe (np. omega-3). Cennym źródłem takich składników jest dorsz. Wspomniane kwasy wspierają ustabilizowanie poziomu cholesterolu we krwi.

Leczenie specjalistyczne

Każde odchylenie cholesterolu od normy należy skonsultować z lekarzem. Pod regularną opieką specjalisty powinny być również wszystkie osoby, które mają w rodzinie przypadki za wysokiego poziomu LDL.

Konsultacja merytoryczna: lek. med. Bartłomiej Śmieszniak

Bibliografia:

¹ https://medlineplus.gov/hdlthegoodcholesterol.html
² https://medlineplus.gov/ldlthebadcholesterol.html
³ https://journals.viamedica.pl/kardiologia_polska/article/download/77348/56881
⁴ https://www.cdc.gov/cholesterol/risk_factors.htm
⁵ https://www.aad.org/public/diseases/a-z/heart-disease-warning-signs
⁶ https://my.clevelandclinic.org/health/articles/11918-cholesterol-high-cholesterol-diseases
⁷ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26062915/
⁸ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK343489/
⁹ https://www.thieme-connect.de/products/ejournals/abstract/10.1055/s-2002-35402
¹⁰ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2571342/pdf/jnma00259-0053.pdf
¹¹ https://atm.amegroups.org/article/view/39293/html
¹² https://atm.amegroups.org/article/view/39293/html
¹³ https://www.hindustantimes.com/lifestyle/health/warning-signs-of-high-cholesterol-that-appear-in-eyes-legs-and-tongue-101674546943883.html
¹⁴ https://medlineplus.gov/ldlthebadcholesterol.html
¹⁵ https://www.termedia.pl/Czasopismo/-166/pdf-45338-10?filename=Wytyczne%20diagnostyki%20i%20leczenia%20zaburzen%20lipidowych.pdf
¹⁶ https://www.ikard.pl/karta-ryzyka-score.html
¹⁷ https://www.cdc.gov/cholesterol/about.htm#optimal
¹⁸ https://www.cdc.gov/cholesterol/about.htm#optimal
¹⁹ https://www.cdc.gov/cholesterol/about.htm#optimal
²⁰ https://labpedia.net/critical-panic-blood-chemistry-hematology-urine-hormones-and-serology/
²¹ https://www.termedia.pl/Czasopismo/-166/pdf-45338-10?filename=Wytyczne%20diagnostyki%20i%20leczenia%20zaburzen%20lipidowych.pdf
²² https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2146253/
²³ https://www.heartuk.org.uk/healthy-living/exercise
²⁴ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22190137/