Witamina D przy niedoczynności tarczycy — dlaczego warto ją suplementować?

Witamina D pełni istotną rolę dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Szacuje się, że jej niedobór to powszechny w Polsce problem, zwłaszcza w miesiącach jesienno-zimowych. Naukowcy zwracają uwagę na związek między niedoborem witaminy D a niedoczynnością tarczycy. Sprawdź, jak witamina D wpływa na pracę tego gruczołu.

Udostępnij

Niedoczynność tarczycy — czym się objawia i na czym polega?

Niedoczynność tarczycy¹ to stan, w którym tarczyca z jakiegoś powodu wytwarza zbyt mało hormonów względem zapotrzebowania organizmu.

Choroba może przyjąć jedną z dwóch postaci:

• niedoczynność subkliniczna (utajona) – stan łagodny, dający niewiele objawów, które mogą być trudne do zauważenia. Najczęstszym symptomem występującego problemu jest uczucie chronicznego zmęczenia lub obniżenie nastroju,
• niedoczynność pełnoobjawowa – objawy mogą być zróżnicowane i nieswoiste, dlatego warto lekarzowi opowiedzieć o wszystkich niepokojących symptomach. Do najczęściej występujących należą:
  • częste zaparcia,
  • wzrost wagi,
  • bolesność stawów i sztywność mięśni,
  • duszności.

Do objawów niedoczynności tarczycy zalicza się również problemy z koncentracją i pamięcią, ciągłe uczucie zimna (nawet w upalne dni), sucha i chropowata skóra, łamliwe włosy i paznokcie.

Przyczyny niedoczynności tarczycy również mogą być różne. Zależnie od czynników powodujących zaburzenia pracy tego narządu można wyróżnić²:

• pierwotną niedoczynność tarczycy – spowodowaną uszkodzeniem gruczołu i w efekcie zbyt małym wydzielaniem hormonów. Może ona wynikać z takich stanów, jak choroba Hashimoto, stan po operacji tarczycy oraz przewlekły niedobór jodu,
• wtórną niedoczynność tarczycy – spadek wydzielania hormonów związany jest ze zmniejszoną stymulacją ze strony przysadki mózgowej (zmniejszenia produkcji hormonu TSH, czyli tyreotropiny, hormonu regulującego pracę tarczycy), który może wynikać z uszkodzenia lub nowotworu przysadki,
• trzeciorzędową niedoczynność tarczycy – wynikającą z zaburzeń wydzielania tyreoliberyny (TRH) przez podwzgórze.

Wśród rzadziej spotykanych przyczyn niedoczynności tarczycy jest jej zapalenie (poporodowe lub podostre) oraz niedoczynność polekowa.

W celu zdiagnozowania problemów z tarczycą należy udać się do specjalisty endokrynologa (lub do lekarza rodzinnego), który zleci potrzebne badania i na ich podstawie zaproponuje leczenie. Zwykle opiera się ono na przepisaniu syntetycznych hormonów, które przez tarczycę są produkowane w zbyt małej ilości.

Jakie badania laboratoryjne zrobić przy diagnostyce chorób tarczycy?

Do najczęściej zalecanych badań diagnostycznych³ w kierunku problemów z tarczycą należą badania stężeń hormonów tarczycowych, tj.

• TSH,
• kalcytonina,
• fT3 (wolna frakcja T3),
• fT4 (wolna frakcja T4).

Oprócz tego oznaczane jest miano przeciwciał, które pojawiają się w autoimmunologicznych chorobach tarczycy (m.in. w Hashimoto):

• anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej – TPOAb)
• anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie – TgAb)
• anty-TRAB (przeciwciała przeciwko receptorowi hormonu tyreotropowego – TSH-R TSI)

Lekarz może zlecić również szereg innych badań np. poziomu wapnia, PTH, glukozy, jodu oraz ogólną morfologię krwi.

Nie wszystkie z powyższych badań muszą zostać wykonane od razu, dlatego najlepiej nie wykonywać ich na własną rękę, tylko udać się do lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu zleci te z nich, które uzna za najbardziej potrzebne do diagnostyki.

Niedoczynność tarczycy a niedobór witaminy D3 – jakie jest powiązanie?

Jedną z głównych korzyści, jakie daje prawidłowy poziom witaminy D w organizmie jest wsparcie układu odpornościowego. Badania wykazały ponadto, że zbyt niskie stężenie tej witaminy może mieć prozapalne oddziaływanie na tarczycę i zwiększać ryzyko występowania niedoczynności tego narządu wynikającego z choroby Hashimoto.

Niedobór witaminy D może bowiem przyczyniać się do wzrostu przeciwciał przeciwtarczycowych⁴.

Inne badania kierują uwagę na fakt, że nawet 80% osób cierpiących na chorobę Hashimoto ma widoczne niedobory witaminy D, niezależnie od pory roku.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że przewlekle obniżony poziom witaminy D może skutkować dolegliwościami ze strony niemal wszystkich układów organizmu, tj.⁵

• ogólnym spadkiem odporności,
• osłabieniem mięśni,
• osteoporozą,
• pogorszoną jakością snu/problemami z zasypianiem,
• nerwowością i niepokojem,
• spadkami nastroju i depresją.

Jak działa witamina D w przypadku chorób autoimmunologicznych?

Badania wykazują, że niedobory witaminy D i wynikające z nich osłabienie układu odpornościowego może być tym czynnikiem, które u osób z predyspozycjami mogą znacznie zwiększyć ryzyko chorób autoimmunologicznych⁶.

Witamina D ma wpływ na odpowiedź ze strony układu odpornościowego. Receptory witaminy D znajdują się na większości komórek tego układu. 

Niskie stężenie witaminy D wpływa niekorzystnie na prawidłowe reakcje obronne organizmu i intensyfikuje procesy prozapalne, które mogą przyczynić się do rozwoju chorób autoimmunologicznych, tj.:⁷

• atopowego zapalenia skóry,
• astmy,
• stwardnienia rozsianego,
• niektórych typów nowotworów,

czy wspomnianej już wcześniej choroby Hashimoto.

U osób z prawidłowym stężeniem witaminy D dochodzi do spadku stężenia cytokin prozapalnych (komórek wywołujących zapalenie) i zwiększenia stężenia cytokin przeciwzapalnych (komórek ograniczających stany zapalne). Dodatkowo witamina D działa regulująco na układ odpornościowy, co zapobiega powstawaniu stanów reakcji autoimmunologicznej i pomaga zmniejszyć już istniejące.

Dowiedz się więcej: witamina D, D2, D3 – czym się różnią od siebie? 

Dowiedz się więcej: witamina D, D2, D3 – czym się różnią od siebie?

Wpływ witaminy D na poziom TSH – na co warto zwrócić uwagę?

Liczne badania wykazują powiązania pomiędzy poziomem witaminy D w organizmie a stężeniem TSH. Zauważono, że wraz ze spadkiem wartości metabolitu witaminy D, wzrastał poziom TSH.

Zauważono również, że obniżenie poziomu kalcydiolu (poniżej 25 nmol/l) zbiegło się ze zwiększoną częstotliwością występowania autoimmunologicznych chorób tarczycy.⁸

Jak zadbać o prawidłową dietę przy niedoczynności tarczycy?

Leczenie chorób tarczycy opiera się nie tylko na farmakologii i suplementacji, ale musi uwzględniać także odpowiednio zbilansowaną dietę.

Dlatego w codziennym jadłospisie nie powinno zabraknąć produktów bogatych w żelazo, selen i jod. Są to składniki, które odgrywają kluczową rolę w prawidłowej pracy hormonów tarczycowych.

Szczególne znaczenie ma również uwzględnienie produktów o niskiej zawartości węglowodanów, co zwiększa działanie przeciwzapalne diety, a obecne w diecie cukry powinny występować pod postacią węglowodanów złożonych.

W niektórych przypadkach warto włączyć suplementację, nie tylko witaminy D, ale również takich kluczowych składników jak kwasy Omega-3, selen czy jod.

Nie należy zapominać o dobroczynnym wpływie aktywności fizycznej, która powinna stać się stałym elementem stylu życia.

Konsultacja merytoryczna: lek. Bartłomiej Śmieszniak

Bibliografia:

¹ PACZUSKA-ARSENIUK, B. Niedoczynność tarczycy. Agrotechnika. Poradnik Rolnika, 2008, no 07.
²LEWIŃSKI, Andrzej, SMYCZYŃSKA, Joanna, et HILCZER, Maciej. Nadczynność i niedoczynność tarczycy-przyczyny, rozpoznawanie i leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 2002, vol. 5, no 10, p. 52-62.
³HUBALEWSKA-DYDEJCZYK, Alicja. Diagnostyka subklinicznej nadczynności i niedoczynności tarczycy w ciąży. Diagnostyka Laboratoryjna, 2017, vol. 53, no 1A.
⁴Lizis-Kolus, K. (2015). Ocena wpływu niedoboru witaminy D na przebieg choroby Hashimoto u chorych w województwie świętokrzyskim (Doctoral dissertation, Wydział Lekarski).
⁵Grafka A, Łopucki M, Kuna J i wsp. The role of vitamin D in the body. Diagn Lab 2019; 55(1): 55–60.
⁶Lisowska K, Bryl E. The role of vitamin D in the development of autoimmune diseases. Postepy Hig Med Dosw 2017; 71: 797–810.
⁷LI, Saijia, LI, Zhilu, LI, Guanlu, et al. Research Progress of Vitamin D and Autoimmune Diseases. Journal of Advances in Medicine Science, 2020, vol. 3, no 3, p. 36-39.
⁸Lewandowska, A. (2023). Właściwości immunomodulacyjne witaminy D oraz jej wykorzystanie w prewencji i leczeniu wybranych jednostek chorobowych. Alcumena. Pismo Interdyscyplinarne, (3 (15)).