Bakopa drobnolistna – właściwości i działanie nie tylko dla lepszej pracy mózgu

Bakopa drobnolistna, zwana również brahmi, to roślina od wieków stosowana w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej, która z powodzeniem wykorzystywała jej prozdrowotne właściwości. Bakopa stosowana jest na wiele przewlekłych dolegliwości. Jaki potencjał prozdrowotny ma Bakopa drobnolistna? W jakiej formie należy ją przyjmować i kto powinien sięgnąć po preparaty z bakopą?

Udostępnij

Bakopa drobnolistna i inne lecznicze zioła Ajurwedy – czy to nowa moda?

Co ciekawego do medycyny wnoszą indyjskie zioła, a wśród nich brahmi? Działanie lecznicze roślin wykorzystywane jest od wieków w medycynie, zarówno tej ludowej, jak i konwencjonalnej. Obserwowane niegdyś terapeutyczne efekty naturalnych specyfików dziś zyskują na wartości, ponieważ naukowcy stale potwierdzają w swoich badaniach prawdziwie lecznicze właściwości roślin. 

Dzięki temu, że w naturze odkrywano niegdyś remedia na wszelkie dolegliwości, dziś w aptekach można znaleźć różne preparaty oparte na ekstraktach roślinnych, których działanie zostało udowodnione w badaniach klinicznych. 

Współcześnie większość osób w populacjach rozwiniętych (70% Kanadyjczyków, 75% Niemców) korzysta bądź korzystało z dobrodziejstw medycyny tradycyjnej, alternatywnej i uzupełniającej. Okazuje się, że wiele popularnie stosowanych w ludowej medycynie ziół istotnie wspomaga procesy poznawcze oraz pozwala uporać się z nadmiernym lękiem, stresem czy problemami ze snem.

Ajurweda, wywodząca się z subkontynentu indyjskiego oraz południowo-wschodniej części Azji, tradycyjna medycyna, przeniknęła do tamtejszej medycyny akademickiej. Praktycy medycyny z tamtych rejonów, podczas ustalania terapii dla swoich pacjentów, wciąż biorą pod uwagę tradycyjne zasady systemu filozoficzno-medycznego. Ajurweda pozwala spojrzeć na człowieka holistycznie – do oceny zdrowia uwzględnia czynniki zarówno fizyczne, jak i emocjonalne, duchowe oraz umysłowe. Upodabnia ją to do współcześnie szanowanego nurtu medycyny holistycznej.

Bakopa drobnolistna – czym jest ta roślina oraz gdzie występuje?

Bakopa drobnolistna (Bacopa monnieri), często opisywana w sieci oraz literaturze czy na produktach jako brahmi, to drobna płożąca roślina, występująca w naturalnych warunkach na wielu terenach obejmujących różne kontynenty. Najpowszechniej wyrasta w Azji Południowej – w Chinach, Wietnamie, Nepalu, na Sri Lance, Tajwanie, Pakistanie, ale także – co ciekawe – w naturze spotkać ją można również na Florydzie i wyspach Pacyfiku. 

Brahmi pojawia się na obszarach podmokłych, bagnistych i wilgotnych, choć bywa uprawiana w hodowlach dla celów leczniczych. Roślina ta wytwarza długie pędy i potrafi zakwitnąć oraz wydawać owoce². Jest gatunkiem najmniejszej troski opisanym w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych – jej populacja jest stabilna, powszechna oraz nie dotykają jej istotne zagrożenia.

Ciekawą właściwością bakopy drobnolistnej jest jej smak – w Indiach stanowi popularny dodatek do potraw, takich jak sałatki, zupy lub gotowane warzywa. Stosowana jako przyprawa nadaje daniom gorzkiego posmaku. Właściwością bakopy jest także zdolność do wzrostu w wodzie, co sprawia, że stanowi powszechną zieloną ozdobę akwariów. ^3,4

¹Natalia Dobros, Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, https://www.czytelniamedyczna.pl/6132,zioa-o-dziaaniu-uspokajajcym-i-przeciwdepresyjnym.html dostęp z dnia 19.09.2022
²Andrzej Stańczak, Wiesława Lewgowd, Środki wspierające poprawę funkcji poznawczych – co powinniśmy o nich wiedzieć, https://www.ptfarm.pl/download/?file=File%2FFarmacja+Polska%2F2021%2F4%2F02_OG_Srodki_wspierajace_poprawe_funkcji_pozna.pdf dostęp 19.09.2022
³Lilianna Sokołowska, Wiesława Bylka, Bacopa monnieri – działanie i zastosowanie w lecznictwie, https://dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/12057/1/WL_czII.pdf dostęp z dnia 19.09.2022
⁴Shailja Choudhary, Isha Kumari, Shifali Thakur, Hemlata Kaurav, Gitika Chaudhary, Brahmi (Bacopa Monnieri) – a potential ayurvedic cognitive enhancer and neuroprotective herb, https://ijapr.in/index.php/ijapr/article/view/1917/1360 dostęp z dnia 19.09.2022

Bakopa drobnolistna – właściwości dla zdrowia

Co ciekawego zawiera w sobie brahmi? Składniki tej niepozornej rośliny są mnogie. Swoje właściwości prozdrowotne bakopa zawdzięcza obecności saponin. Saponiny to związki chemiczne powszechnie występujące w ziołach leczniczych. 

Zazwyczaj to właśnie one nadają roślinom właściwości prozdrowotnych. Współcześnie są izolowane z ziół na drodze wieloetapowej ekstrakcji z wykorzystaniem organicznych rozpuszczalników i oczyszczane za pomocą metod chromatografii. Stanowią istotną grupę substancji aktywnych wykorzystywanych w lecznictwie konwencjonalnym, ponieważ cechują się licznymi korzyściami zdrowotnymi – działają wykrztuśnie, przeciwoksydacyjnie, przeciwwirusowo, przeciwnowotworowo, cytotoksycznie i przeciwzapalnie⁵.

Innymi substancjami chemicznymi istotnymi dla właściwości bakopy są alkaloidy i sterole roślinne. Badania nad ziołem leczniczym pozwoliły na wyizolowanie z niego nikotyny oraz herpestyny, hersaponiny, D-mannitolu i soli potasu. Późniejsze doniesienia wskazują, że wyekstrahowano również kilka saponin typu dammaranu. Związki te stanowią ponad 8% masy świeżo zebranych liści brahmi. 

Innymi odkrytymi w roślinie związkami są sterole, aminokwasy, terpenoidy i flawonoidy. Substancje te wykazują aktywny wpływ na poprawę krążenia w mózgu, równocześnie prowadząc do usprawnienia jego pracy, a także ograniczenia objawów depresji. Dodatkowo działają one przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie⁶.

Bakozydy są grupą związków saponinowych odpowiadających za silnie przeciwutleniające działanie bakopy drobnolistnej. Podobnie zachowują się obecne w organach rośliny flawonoidy i związki fenolowe. Substancja triterpenowa, kwas betulinowy, to sprzymierzeniec w walce z nowotworami – indukuje niszczenie części namnażających się komórek guzów⁷.

⁵Łukasz Sędek, Marta Michalik, Nowe badania nad saponinami ujawniają ich liczne lecznicze właściwości, https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/1502/1481 dostęp z dnia 19.09.2022
⁶Lilianna Sokołowska, Wiesława Bylka, Bacopa monnieri – działanie i zastosowanie w lecznictwie, https://dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/12057/1/WL_czII.pdf dostęp z dnia 19.09.2022
⁷Maciej Łojewski, Bożena Muszyńska, Katarzyna Sułkowska-Ziaja, Bacopa monnieri L. Pennell – roślina  o wielokierunkowym działaniu leczniczym, http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2014_084-089.pdf, dostęp z dnia 02.11.2022

Bakopa drobnolistna i jej wpływ na funkcjonowanie mózgu

Wykazywane przez bakopę właściwości prozdrowotne obejmują działanie na wiele przypadłości. Klasyczna medycyna ajurwedyjska stosowała ją zwyczajowo i najczęściej w prewencji oraz terapii schorzeń kojarzonych z nieprawidłowym działaniem układu nerwowego. Do takich dolegliwości zaliczały się: padaczka, lęk, nasilony stres, problemy związane ze snem¹, zaburzenia psychotyczne. Brahmi stanowiła także wsparcie dla prawidłowej pracy mózgu – poprawia bowiem zdolność koncentracji uwagi i wydolność funkcji pamięciowych. 

Działanie prokognitywne zostało wielokrotnie przebadane w różnych ośrodkach naukowych. Obecne w roślinie bakozydy wspierają pracę i strukturę hipokampa, głównej struktury mózgu odpowiedzialnej za pamięć. Zwiększają one aktywność enzymu – kinazy białkowej, działającej w hipokampach. Wspierają również syntetyzowanie polipeptydów i łańcucha RNA. Efektem tego rodzaju aktywności jest wspieranie wytwarzania synaps neuronalnych oraz regulacja przepływu impulsów pomiędzy komórkami układu nerwowego. 

Ekstrakt z bakopy drobnolistnej podawany szczurom sprawił, że w ich układach nerwowych wytworzyły się dodatkowe wypustki neuronów tworzących hipokamp i ciało migdałowate, czyli struktur odpowiadających za procesy angażujące pamięć. Inne prace badawcze opierające się na doświadczeniach na zwierzętach wykazały silne działanie bakopy drobnolistnej w zakresie przeciwdziałania reaktywnym formom tlenu. Ekstrakt z bakopy drobnolistnej moduluje produkcję enzymów zwalczających efekt oksydacji w tkance mózgowej⁸.

Udowodniono także efekt przeciwlękowy, jaki wykazuje bakopa. Działanie takie zaobserwowano i opisano na modelu zwierzęcym. Okazuje się bowiem, że szczury przyjmujące ekstrakt z bakopy drobnolistnej wykazywały podobnie obniżony poziom lęku co szczury, którym podawano Lorazepam. Zaobserwowano, że zwierzęta po podaniu ekstraktu miały lepszą pamięć – stosowanie brahmi pozbawione jest efektów ubocznych podobnych do benzodiazepin. 

Badania na zwierzętach wykazały także łagodny efekt przeciwpadaczkowy wykazywany przez brahmi, natomiast obserwowany był on wyłącznie podczas podawania szczurom bardzo wysokich dawek substancji czynnych⁹.

⁸Lilianna Sokołowska, Wiesława Bylka, Bacopa monnieri – działanie i zastosowanie w lecznictwie, https://dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/12057/1/WL_czII.pdf dostęp z dnia 19.09.2022
⁹Ibidiem.

Bakopa drobnolistna a działanie na mięśnie gładkie

Naukowcy udowodnili również spazmolityczne oraz przeciwwrzodowe działanie brahmi. Podawanie rośliny powoduje zmniejszenie wpływanie jonów wapniowych do komórek, co redukuje powstawanie skurczów mięśni. Wyciąg z bakopy drobnolistnej pozwolił także na wyleczenie wrzodów żołądka indukowanych substancjami chemicznymi oraz wspomógł regenerację błon śluzowych żołądka¹⁰.

Bakopa drobnolistna – jak przyjmować?

Suplementacja brahmi niesie za sobą wiele korzyści, jednak aby była skuteczna, a jej rezultaty zauważalne i trwałe, czas przyjmowania preparatów na bazie rośliny powinien wynosić minimum 12 tygodni¹¹. Stosowanie rośliny nie powinno nieść za sobą poważnych skutków ubocznych, natomiast może wzmagać działanie sedatywne innych leków i wzmacniać działanie leków regulujących pracę gruczołu tarczowego.

Na rynku istnieje wiele suplementów diety zawierających ekstrakt z bakopy drobnolistnej. Najczęściej występują one w formie tabletek bądź kapsułek. Przy wyborze odpowiedniego środka należy zwrócić uwagę na wysoką zawartość ekstraktu roślinnego oraz obecność innych substancji czynnych, takich jak wyciągi, minerały czy witaminy¹². Istotne jest także, by wyrób był standaryzowany na min. 50% bakozydów. Taka zawartość tych związków pozwala na maksymalizację efektów. 

¹⁰Ibidiem.
¹¹Andrzej Stańczak, Wiesława Lewgowd, Środki wspierające poprawę funkcji poznawczych – co powinniśmy o nich wiedzieć, https://www.ptfarm.pl/download/?file=File%2FFarmacja+Polska%2F2021%2F4%2F02_OG_Srodki_wspierajace_poprawe_funkcji_pozna.pdf dostęp 19.09.2022
¹²Lilianna Sokołowska, Wiesława Bylka, Bacopa monnieri – działanie i zastosowanie w lecznictwie, https://dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/12057/1/WL_czII.pdf dostęp z dnia 19.09.2022

Bibliografia:

1. Natalia Dobros, Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, https://www.czytelniamedyczna.pl/6132,zioa-o-dziaaniu-uspokajajcym-i-przeciwdepresyjnym.html dostęp z dnia 19.09.2022
2. Alicja Walczak, Korzenie i współczesna medycyna ajurwedyjska – wybrane zagadnienia, http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2013/hyg-2013-3-255.pdf dostęp 19.09.2022
3. Andrzej Stańczak, Wiesława Lewgowd, Środki wspierające poprawę funkcji poznawczych – co powinniśmy o nich wiedzieć, https://www.ptfarm.pl/download/?file=File%2FFarmacja+Polska%2F2021%2F4%2F02_OG_Srodki_wspierajace_poprawe_funkcji_pozna.pdf dostęp 19.09.2022
4. Lilianna Sokołowska, Wiesława Bylka, Bacopa monnieri – działanie i zastosowanie w lecznictwie, https://dspace.uzhnu.edu.ua/jspui/bitstream/lib/12057/1/WL_czII.pdf dostęp z dnia 19.09.2022
5. Shailja Choudhary, Isha Kumari, Shifali Thakur, Hemlata Kaurav, Gitika Chaudhary, Brahmi (Bacopa Monnieri) – a potential ayurvedic cognitive enhancer and neuroprotective herb, https://ijapr.in/index.php/ijapr/article/view/1917/1360 dostęp z dnia 19.09.2022
6. Łukasz Sędek, Marta Michalik, Nowe badania nad saponinami ujawniają ich liczne lecznicze właściwości, https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/1502/1481 dostęp z dnia 19.09.2022