Zeaksantyna i luteina na oczy. Czy wpływają na wzrok?

W świadomości konsumentów karotenoidy to przede wszystkim beta-karoten oraz retinol jednak grupa karotenoidów jest znacznie bogatsza. Znajduje się w niej bowiem kilka związków o udowodnionym naukowo korzystnym wpływie dla zdrowia. Luteina oraz zeaksantyna są substancjami chemicznymi mającymi udział w budowie struktur oka i wspierającymi prawidłowe widzenie. Jaki wpływ na wzrok ma luteina? W czym jest luteina? Oto najważniejsze informacje!

Udostępnij

Karotenoidy – czym są i gdzie można je znaleźć?

Szeroka klasa substancji chemicznych zwanych karotenoidami, do której należą luteina z zeaksantyną, kojarzona jest głównie z silnym przeciwdziałaniem reaktywnym formom tlenu i wolnym rodnikom. Działanie to, opisywane jako przeciwoksydacyjne, ma istotny wpływ dla zachowania zdrowia. Antyutleniacze redukują ryzyko powstawania wielu chorób – na przykład obniżają ryzyko powstania chorób o charakterze nowotworowym. Kolejne właściwości luteiny i innych karotenoidów to zapobieganie miażdżycy naczyń krwionośnych, a także wspieranie funkcjonowanie układu immunologicznego.¹

Karotenoidy nadają barwę – od żółtej do czerwonej – wielu owocom i warzywom, a także skórze i jej wytworom u zwierząt. Rośliny samodzielnie syntetyzują te związki, natomiast zwierzęta pobierają je wraz z pożywieniem. Wchłaniane są w jelitach, gdzie przechodzą do krwi. Lipoproteiny obecne w osoczu transportują następnie karotenoidy do innych tkanek organizmu.

U zwierząt największym skupiskiem karotenoidów jest tkanka tłuszczowa. Stabilność warstwy podskórnej sprawia, że związki w niej zmagazynowane są łatwiejsze do wykrycia, niż te obecne we krwi obwodowej. Karotenoidy stanowią istotny marker stanu zdrowia – również te obecne w tkance tłuszczowej – i pozwalają ocenić jakość stosowanej diety.²

Luteina i zeaksantyna – gdzie występują naturalnie?

W czym jest najwięcej luteiny? Luteina oraz zeaksantyna w przyrodzie najczęściej występują razem. Szczególnie bogate w te barwniki są warzywa liściaste jak szpinak lub jarmuż. Co jeszcze zawiera luteinę? Badania wskazują na najwyższe stężenie luteiny w:

• kiwi;
• natce pietruszki;
• agreście;
• awokado;
• paprykach;
• cukinii;
• jeżynach;
• malinach;
• czarnych porzeczkach;
• sałacie;
• dyni.

Substancje również obecne są w jajach kurzych czy mięsie łososia. Luteina oraz zeaksantyna najczęściej skoncentrowane są w skórce i miąższu – dlatego warto spożywać produkty zawierające dużo luteiny, w miarę możliwości, bez obierania.³

Luteina w ludzkim organizmie ulega przemianom podobnym do tłuszczów. Spożycie produktów bogatych w luteinę sprawia, że substancja ta, podczas procesów trawiennych w żołądku i dwunastnicy, tworzy kompleksy wraz z kwasami tłuszczowymi i monoglicerydami. Taki rodzaj przemiany pozwala na transport związku, wraz z krwią do różnych narządów, np. wątroby czy oczu.

Zeaksantyna jest związkiem syntetyzowanym wyłącznie w organizmach roślin. Zeaksantyna, podobnie jak inne karotenoidowe barwniki, rozpuszcza się w tłuszczach – najlepiej jest spożywać bogate w nią produkty w towarzystwie zdrowych tłuszczów. Barwnik ten jest silnym przeciwutleniaczem, a jego regularne spożycie istotnie wpływa na zachowanie zdrowego widzenia.

Aby zeaksantyna właściwie się wchłaniała, prócz dostarczania jej wraz z pożywieniem i stosowania tłuszczów w potrawach, należy pamiętać o kilku zasadach. Po pierwsze, karotenoid największe stężenia osiąga w żywności niepoddanej obróbce termicznej. Co ciekawe jednak, proces pasteryzacji potrafi pozytywnie wpłynąć na biodostępność zeaksantyny. Również warto pamiętać o produktach zawierających skrobię – skrobia pozwala dłużej utrzymać podwyższony poziom zeaksantyny.⁴

Najwyższe powinowactwo wykazuje z gałką oczną, ponieważ skupia się w soczewce oraz plamce żółtej.

Luteina – właściwości zdrowotne

Stosowanie luteiny w diecie niesie za sobą bardzo wiele korzyści zdrowotnych. Jak działa luteina? O ile nie istnieją duże, epidemiologiczne badania jasno wskazujące na antynowotworowy wpływ luteiny, to wiadomo, że korzystna jest ona szczególnie jako silny antyoksydant.⁵

Naukowcy wskazują, że pomaga ona zapobiegać zapadaniu na różnego rodzaju infekcje, ponieważ wspiera układ odpornościowy. Luteina pozwala redukować ryzyko występowania chorób krążeniowych – miażdżycy naczyń i zaburzeń niedokrwiennych, gdyż przeciwdziała procesom utleniania lipoprotein. Udowodniono również, że osoby z wyższym stężeniem luteiny we krwi istotnie rzadziej cierpią z powodu dolegliwości o podłożu kardiologicznym.⁶

Luteina – wpływ na oczy i wzrok

Najpowszechniej znanym i najlepiej przebadanym efektem stosowania luteiny jest jej ochronne działanie dla oczu. Czy luteina poprawia wzrok? Substancja ta pozwala na odbudowę struktur gałki ocznej i wspiera zachowanie prawidłowego widzenia. Spożywanie luteiny i innych barwników karotenowych redukuje ryzyko wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej oraz, w przypadku wystąpienia tej dolegliwości, łagodzi przebieg kliniczny choroby.⁷

Jak jeszcze działa luteina na oczy? Dowiedziono, że już 4 mg przyjmowanej dziennie luteiny pozwala na zachowanie ostrego wzroku i zwiększenie stężenia tej substancji w plamce żółtej siatkówki. Kolejne prace naukowe wskazują, że karotenoidy, a w szczególności luteina, redukują ryzyko zachorowania na zaćmę oraz AMD, przypadłości powszechne u osób w wieku podeszłym.⁸

Podobne dane odnotowywane są dla zeaksantyny, stereoizomeru luteiny. Związek ten istotnie poprawia jakość widzenia, dzięki korzystnemu działaniu przeciwutleniającemu – zapobiega ono niszczeniu struktur oka. Oceniono, że przeciwdziała zwyrodnieniom narządu wzroku oraz przeciwdziała stanom zapalnym innych tkanek organizmu.⁹

Powiązany artykuł: Jak poprawić wzrok? Omega 3 i inne składniki, które warto znać

Jak brać luteinę i zeaksantynę?

Luteinę z zeaksantyną można stosować w formie suplementów diety. Preparaty takie zawierają dodatki cynku oraz DHA, które również wykazują wiele korzyści dla oczu. Kwas dokozaheksaenowy jest związkiem chemicznym obecnym w błonach komórkowych fotoreceptorów, natomiast cynk to kluczowa substancja zapewniającą ochronę antyoksydacyjną gałek ocznych. 

Antyoksydacja w kontekście oczu silnie związana jest z ich ochroną przed promieniowaniem ultrafioletowym. Światło słoneczne oraz promieniowanie emitowane z ekranów, choć dla skóry (w umiarkowanych ilościach) jest neutralne, to stanowi zagrożenie dla oczu. Stres oksydacyjny, czyli stan, w którym reaktywne formy tlenu uszkadzają struktury budulcowe organizmu, przyczynia się do rozwoju wielu schorzeń, w tym zaćmy i zwyrodnień plamki żółtej. Promieniowanie słoneczne oraz emitowane przez ekrany przyczyniają się do zwiększania stresu oksydacyjnego, a co za tym idzie – mogą trwale uszkodzić wzrok. 

Mając to na uwadze, warto wykorzystać naturalne właściwości zeaksantyny – wyjątkowo silnego naturalnego przeciwutleniacza, a także luteiny, związku o podobnych właściwościach i łatwo dostępnego w popularnym pożywieniu oraz preparatach uzupełniających dietę.¹⁰

Udowodniono, że suplementowanie cynku, witamin C oraz E i beta-karotenu istotnie redukuje zapadalność na zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD). Natomiast stosowanie suplementów z DHA luteiną oraz zeaksantyną, osłabia progresję AMD.¹¹

Luteina na oczy – jakie ma skutki uboczne? Najpowszechniejszym efektem niepożądanym jest lekko żółte zabarwienie skóry, które towarzyszy nadmiarowi wszystkich karotenoidów. Nie wykazano jednak ich poważniejszego, negatywnego wpływu na zdrowie, stąd luteina i zeaksantyna uważane są za bezpieczne substancje.¹²

Jak brać luteinę? Jeśli stosuje się preparat apteczny, koniecznie należy stosować go zgodnie z zaleceniami z ulotki – najważniejsze jest nieprzekraczanie dziennej zalecanej dawki.

Substancje, po które warto sięgać (szczególnie wtedy, gdy istotną wartością jest zachowanie prawidłowego widzenia oraz zapobieganie chorobom gałek ocznych), to zeaksantyna i luteina. Właściwości tych składników i obecność są zarówno w popularnych produktach spożywczych, jak i suplementach diety. Taka różnorodność sprawia, że są dostępne dla każdego, kto pragnie utrzymać zdrowie oczu na długo.

Bibliografia:
 ¹[1] Igielska-Kalwat J., Gościańska J., Nowak I., Karotenoidy jako naturalne antyoksydanty, https://phmd.pl/api/files/view/116279.pdf [dostęp online: 15.09.2022]
²Gryszczyńska A., Gryszczyńska B., Opala B., Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na organizm ludzki, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/1297/PF_2011_127-143.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp online: 15.09.2022]
³Gryszczyńska A., Gryszczyńska B., Opala B., Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na organizm ludzki, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/1297/PF_2011_127-143.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp online: 15.09.2022].
⁴Ana Gabriela Murillo, Siqi Hu, and Maria Luz Fernandez, Zeaxanthin: Metabolism, Properties, and Antioxidant Protection of Eyes, Heart, Liver, and Skin, https://www.mdpi.com/2076-3921/8/9/390, dostęp z dnia 2.11.2022
⁵Ibidiem.
⁶Ibidiem.
⁷Jakubowska D., Oczy zwierciadłem duszy i stanu zdrowia, https://kpu.krosno.pl/herbalism/wp-content/uploads/sites/55/2021/10/Oczy-zwierciadlem-duszy-i-stanu-zdrowia.pdf [dostęp online: 15.09.2022]
⁸Ibidiem.
⁹Ana Gabriela Murillo, Siqi Hu, and Maria Luz Fernandez, Zeaxanthin: Metabolism, Properties, and Antioxidant Protection of Eyes, Heart, Liver, and Skin, https://www.mdpi.com/2076-3921/8/9/390, dostęp z dnia 2.11.2022
¹⁰Karolina Jędrzejczak-Pospiech, Michał Kowalski, Anna Bielecka-Kowalska, Izabela Dudek, Jan Błaszczyk, Wpływ suplementacji luteiną na wybrane elementy obrony antyoksydacyjnej erytrocytów u ludzi zdrowych – doniesienie wstępne, http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-3-522.pdf, dostęp z dnia 02.11.2022
¹¹Jakubowska D., Oczy zwierciadłem duszy i stanu zdrowia, https://kpu.krosno.pl/herbalism/wp-content/uploads/sites/55/2021/10/Oczy-zwierciadlem-duszy-i-stanu-zdrowia.pdf [dostęp online: 15.09.2022].
¹²Paradowska K., Wawer I., Luteina i astaksantyna jako dietetyczne wsparcie terapii, https://ppm.wum.edu.pl/docstore/download/WUM72223d80d0064f1baab2437685287a2a/271E34F8-75C1-4932-A3AD-3B8B62B05080.pdf [dostęp online: 16.09.2022].